O sądowe uregulowanie kontaktu z dzieckiem może wystąpić nie tylko ojciec lub matka. W przypadku niemożności porozumienia się z rodzicami dziecka, prawo do sądowego uregulowania kontaktów mają także dziadkowie, rodzeństwo, a także inne osoby, które sprawowały przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem.
Prawo do kontaktów z dziadkami
Więź rodzinna jest dobrem osobistym. Możemy mówić o prawie dziadków do kontaktów z wnukami. Jednak silniejszym prawem pozostaje władza rodzicielska. Należy pamiętać, że to rodzice decydują o sposobie wychowania dziecka, a także o tym, z kim i kiedy dziecko powinno się spotykać. To oni co do zasady wybierają, jaki kontakt z dziadkami jest dla dziecka optymalny.
Orzecznictwo sądowe jednak uznaje, że kontakty z szerszą rodziną są zazwyczaj wskazane dla prawidłowego rozwoju emocjonalnego dziecka. Zgodnie z popularnym powiedzeniem – potrzeba całej wioski, aby wychować dziecko. W Uchwale do sygn. III CZP 42/88, której motywy pozostają aktualne do dziś, Sąd Najwyższy wskazał, że:
„dla pełnego rozwoju osobowości należy umożliwić dziecku kontaktowanie się z dziadkami przy właściwej ich postawie i korzystnym wpływie na dziecko, gdyż kontakty te wynikające z silnych więzów emocjonalnych mogą wpływać na lepsze wychowanie i rozwój duchowy dziecka”. (SN sygn. III CZP 42/88)
Rodzice bezpodstawnie izolujący dziecko od dziadków mogą działać w sprzeczności z jego dobrem. To zaś uzasadnia interwencję sądu. Możliwość taką stwarza art. 1136 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który pozwana na odpowiednie stosowanie przepisów o kontaktach między rodzicem a dzieckiem do kontaktów dziecka z rodzeństwem, dziadkami, powinowatymi w linii prostej, a także osobami które sprawowały przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem.
Interes dziecka nad interesem dziadków
Miłość do wnuczka i pragnienie spotykania się z nim to nie wszystko, aby sąd orzekł kontakty zgodnie z wnioskiem dziadków. Więź rodzic-dziecko stanowi fundamentalną relację dla rozwoju dziecka. Tymczasem więzi z pozostałymi członkami rodziny są w prawidłowo ukształtowanych stosunkach rodzinnych drugorzędne. W piśmiennictwie wskazuje się, że prawo dziadków do kontaktów jest zdecydowanie słabsze niż prawo do kontaktów rodzica z dzieckiem. Dziadkowie nie mają identycznych „praw” do dziecka jak rodzice. W porównaniu z ustalanymi sądownie kontaktami rodziców z dzieckiem, kontakty z dziadkami są ustalane z mniejszą częstotliwością, z krótszym czasem trwania spotkań, jak i same formy kontaktów nie są zazwyczaj tak rozbudowane.
Postępowanie o ustalenie kontaktów, choć inicjowane przez dziadków, ma celu nawet nie stricte ochronę interesu emocjonalnego dziadków, ale ochronę dobra dziecka i realizacji prawa do kontaktów z szerszą rodziną przez samo dziecko.
Co bada sąd w postępowaniu o ustalenie kontaktów z dziadkami?
Do sądowego ustalenia kontaktów z dziadkami dochodzi zazwyczaj w sytuacji konfliktu miedzy dziadkami i rodzicami. W innych przypadkach udaje się bowiem samodzielnie wypracować porozumienie przez wszystkich zainteresowanych.
Sąd w pierwszej kolejności bada, czy utrzymywanie kontaktu z dziadkami jest w ogóle w danym przypadku wskazane. Jeżeli dziadkowie rażąco naruszają dobro dziecka, sąd wniosek oddali – podobnie jak w rażących przypadkach sąd może zakazać kontaktów rodzica z dzieckiem. Zazwyczaj jednak sądy stwierdzają, że podtrzymywanie więzi z dziadkami jest dla dziecka korzystne, mimo sprzeciwu rodziców.
Kolejno sąd będzie badał jaka częstotliwość i forma kontaktów będzie odpowiednia. Gdy dziadkowie zmagają się z nieracjonalną wrogością ze strony rodziców, wskazanym rozwiązaniem będzie np. odbywanie kontaktów poza miejscem zamieszkania dziecka i pod nieobecność rodziców, tak aby dziecko nie było świadkiem ewentualnych awantur. Z drugiej strony częste przebywanie dziecka pod opieką dziadków, którzy np. kierują się inną wizją kształtowania dziecka i prowadzą do destabilizacji procesu wychowania czy dyskredytują osobę rodzica w oczach dziecka lub wciągają go w konflikt lojalnościowy – nie będzie wskazane.
Kontakty z wnuczkiem mogą odbywać się w mniejszej częstotliwości niż życzą sobie tego dziadkowie także z uwagi na okoliczności przez nikogo niezawinione. Stan zdrowia dziecka, jego inne obowiązki np. szkolne, czy nieprzyzwyczajenie dziecka do określonej formy kontaktu mogą uniemożliwiać np. dłuższe pobyty czy nocowanie u dziadków.
Jak napisać wniosek do sądu o kontakty z dziadkami
Prawidłowo napisany wniosek do sądu o ustalenie kontaktów z wnuczkiem znacznie zwiększa szanse na satysfakcjonujące rozstrzygnięcie. Wnioskodawca powinien wskazać określoną propozycję kontaktów i uargumentować, dlaczego proponowana częstotliwość i forma spotkań jest zgodna z dobrem dziecka. Wniosek podlega opłacie sadowej w wysokości 100 złotych. Wniosek składa się do sądu rejonowego miejsca zamieszkania dziecka, wydziału III rodzinnego i nieletnich.
Zapraszam do kontaktu z naszą Kancelarią, która prowadzi praktykę z zakresu prawa rodzinnego na terenie Krakowa i okolicach.
Zdjęcie autorstwa Juan Pablo Serrano Arenas z Pexels.com