Powoli zbliża się koniec roku, a więc ważny termin dla wszystkich dłużników i wierzycieli. Dnia 9 lipca 2018 roku weszła bowiem w życie nowelizacja zasad przedawnienia, przesuwająca koniec niektórych terminów przedawnienia na 31 grudnia. Wprowadzone zmiany dotyczyły także m.in. skrócenia podstawowego 10-letniego terminu przedawnienia do lat 6. Choć nowe przepisy funkcjonują już ponad dwa lata, w wielu przypadkach nadal trzeba będzie sięgnąć do starych rozwiązań. Wciąż bowiem mamy do czynienia z długami, które stały się wymagalne przed 9 lipca 2018r.
Jakie zmiany przyniosła nowela?
Głównymi zmianami wprowadzonymi nowelą z 9 lipca 2018 jest skrócenie podstawowego terminu przedawnienia z 10 lat do 6 lat. Także przedawnienie roszczeń objętych orzeczeniami sądowymi uległo skróceniu z 10 lat do 6 lat.
Nowela dodała także zasadę, zgodnie z którą jeśli termin przedawnienia wynosi dwa lub więcej lat, to koniec terminu przypada na koniec roku kalendarzowego. Oznacza to, że tak właściwie terminy 2, 3 i 6-letnie przedłużają się automatycznie do 31 grudnia.
Przykład: Pani Kasia miała zapłacić czynsz do 10 października 2020 roku. roszczenie o zapłatę czynszu stało się wymagalne dzień po czyli 11 października 2020. Jest to świadczenie okresowe, a więc stosuje się 3 letni termin przedawnienia. Obliczamy go następująco: 10 października 2020 + 3 lata + do końca roku kal. = przedawnienie nastąpi 31 października 2023 r.
Obecnie w sporach przeciwko konsumentom sąd z urzędu będzie badał, czy roszczenie przedsiębiorcy uległo przedawnieniu. W poprzednim stanie prawnym konsument musiał sam zgłosić zarzut przedawnienia, by sąd mógł uwzględnić tą okoliczność.
Kiedy stosujemy stare zasady?
Informacji, czy stosować stare czy nowe zasadny nie znajdziemy wprost w kodeksie cywilnym. Konieczne będzie sięgnięcie do samej ustawy nowelizującej, która funkcjonuje pod nazwą „Ustawa z dnia 13 kwietnia 2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw”. Przepisy przejściowe zostały zawarte w art. 5 ustawy.
Art. 5. ust 1. Do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych stosuje się od dnia wejścia w życie niniejszej ustawy przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.
Przykład: Pan Jan miał zapłacić czynsz do dnia 10 maja 2018. Przedawnienie wynosi 3 lata. Przedawnienie nastąpi 31 grudnia 2021 roku, ponieważ na podstawie noweli terminy upływają na koniec roku kalendarzowego.
Art. 5 ust 2. Jeżeli zgodnie z ustawą zmienianą w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą, termin przedawnienia jest krótszy niż według przepisów dotychczasowych, bieg terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wejścia w życie niniejszej ustawy. Jeżeli jednak przedawnienie, którego bieg terminu rozpoczął się przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, nastąpiłoby przy uwzględnieniu dotychczasowego terminu przedawnienia wcześniej, to przedawnienie następuje z upływem tego wcześniejszego terminu.
Przepis ten dotyczy tylko terminu podstawowego, bo tylko ten został skrócony (z 10 lat do 6 lat). Musimy porównać datę przedawnienia na starych i nowych zasadach i wybrać te zasady, które dają termin wcześniejszy.
Przykład: Pan Jan miał spłacić z tytułu umowy pożyczki 10 000 złotych do dnia 5 marca 2013r. Umowa została zawarta z osobą prywatną, a więc zastosowanie znajdzie podstawowy termin przedawnienia. Na starych zasadach wynosił on 10 lat, a więc przedawnienie następowałoby 5 marca 2023 roku.
Skoro w dniu wejścia nowelizacji 9 lipca 2018 roku nie doszło jeszcze do przedawnienia, to na nowych zasadach, bieg terminu przedawnienia zaczyna bieg na nowo, wynosząc 6 lat + do końca roku kalendarzowego. Przedawnienie na nowych zasadach nastąpiłoby więc 31 grudnia 2014 roku (9.07.2018 + 6 lat + do końca roku kal.).
Na starych zasadach przedawnienie nastąpi wcześniej, bo 5 marca 2023 r., dlatego do sytuacji Pana Jana zastosujemy stare zasady.
Przykład: Pani Maria kupiła używany samochód od osoby prywatnej. Miała zapłacić cenę do 15 października 2017 roku. Roszczenie o zapłatę ceny przedawnia się w terminie podstawowym, gdyż osoba sprzedająca nie prowadzi działalności gospodarczej związanej ze sprzedażą samochodów.
Na starych zasadach dług przedawniłby się 15 października 2027r. ( 15 października 2017 + 10 lat)
Na nowych zasadach przedawnienie rozpoczyna biec na nowo od 9 lipca 2018 + 6 lat + do końca roku kalendarzowego, a więc nastąpi 31 grudnia 2024 roku.
Na nowych zasadach przedawnienie nastąpi wcześniej, dlatego do sytuacji Pani Marii stosujemy nowe zasady.
Art. 5 ust 3. Do przysługujących konsumentowi roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy i w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, których terminy przedawnienia są określone w art. 118 i art. 125 § 1 ustawy zmienianej w art. 1, stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 1, w brzmieniu dotychczasowym.
Oznacza to, że do roszczeń konsumenckich powstałych na starych zasadach stosujemy stare zasady
Art. 5 ust 4. Roszczenia przedawnione przysługujące przeciwko konsumentowi, co do których do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy nie podniesiono zarzutu przedawnienia, podlegają z tym dniem skutkom przedawnienia określonym w ustawie zmienianej w art. 1, w brzmieniu nadanym niniejszą ustawą.
Przykład: Dnia 20 marca 2018 roku, a więc przed nowelizacją, bank wystąpił z powództwem z tytułu spłaty umowy pożyczki przeciwko Panu Bogdanowi, który był konsumentem. Roszczenie banku na dzień 20 marca 2018 było już przedawnione, ale Pan Bogdan nie podniósł zarzutu przedawnienia. Sąd wydał wyrok w październiku 2019. Na podstawie nowych przepisów uwzględnił zarzut przedawnienia z urzędu i oddalił powództwo.
Podsumowanie
Nowela zasad przedawnienia weszła w życie 9 lipca 2018. Warto zapamiętać tę datę, ponieważ dla długów powstałych przed tym dniem nie można automatycznie zastosować nowych przepisów. W przypadku terminu podstawowego (10 lat / 6 lat) będzie trzeba porównać przedawnienie na nowych i starych zasadach i wybrać termin wcześniejszy.
O zasadach rządzących przedawnieniem i obliczaniu terminów przedawnienia możesz poczytać w tym wpisie.