Spadki obciążone znacznymi długami to główna przyczyna przyczyna składania oświadczeń o odrzuceniu spadku. Niestety wielu spadkobierców ma problemy z dochowaniem terminu czy z pojawiającymi się już po terminie na złożenie takiego oświadczenia nieznanymi długami. Jak dochować terminu na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku i co można zrobić w przypadku wykrycia długów po terminie?
Spis treści:
Jaki jest termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku? | Odrzucenie spadku imieniem małoletniego | Jak złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku | Co się stanie, gdy nie odrzucę spadku w terminie? | Wykrycie nowych długów spadkowych? | Podsumowanie – odrzucenie spadku zadłużonego |
Jaki jest termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku?
Termin na złożenie oświadczenia o przyjęciu (wprost, z dobrodziejstwem inwentarza) lub odrzuceniu spadku wynosi 6 miesięcy od momentu dowiedzenia się o tytule swego powołania. To prawnicze sformułowanie oznacza moment dowiedzenia się, że spadkodawca umarł i że będzie się po nim dziedziczyć. W przypadku śmierci bliskiego krewnego i spadkobrania ustawowego, jest to po prostu moment dowiedzenia się o śmierci osoby bliskiej (np. rodzica). Jeżeli spadkodawca był dalszym krewnym, to termin liczymy od momentu, kiedy dowiedzieliśmy się, że bliżsi krewni spadek odrzucili, a do spadkobrania dochodzimy my. W przypadku dziedziczenia testamentowego, momentem dowiedzenia się może być moment odnalezienia testamentu.
Odrzucenie spadku imieniem małoletniego
Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego jest uważane za czynność przekraczającą zwykły zarząd majątkiem dziecka. Dotychczas bezwzględnie rodzice musieli najpierw uzyskać zgodę sądu opiekuńczego na odrzucenie spadku. Nowelizacja prawa spadkowego z 2023 r. wprowadziła jednak ułatwienia w tym zakresie.
Obecnie, zgodnie z art. 101 § 4. k.r.o. jeżeli dziecko jest powołane do dziedziczenia wskutek uprzedniego odrzucenia spadku przez rodzica, to rodzic nie potrzebuje już zgody sądu na odrzucenie spadku przez dziecko, jeżeli rodzic posiada władzę rodzicielską, a drugi rodzic nie sprzeciwia się. Podobnie, nie wymaga odrębnego zezwolenia sądu opiekuńczego odrzucenie spadku imieniem małoletniego, jeżeli toczy się sprawa spadkowa a rodzeństwo już odrzuciło spadek. W takim wypadku to sąd spadku w toku sprawy spadkowej udzieli zezwolenia i obierze oświadczenie o odrzuceniu spadku.
Gdyby jednak porozumienie się między rodzicami nie było możliwe, lub dziedziczenie odbywało się w innym układzie ( np. dziadek bezpośrednio do spadku powołał wnuka na podstawie testamentu), to konieczna będzie zgoda sądu opiekuńczego. W okresie procedowania wniosku o udzielenie zezwolenia, ogólny 6-cio miesięczny termin na odrzucenie spadku ulega zawieszeniu. Zatem termin de facto „wydłuża się” o czas trwania postępowania przed sądem rodzinnym.
Jak złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku
Jak wskazuje art. 1018 k.c., Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem. Można je złożyć ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym. W przypadku złożenia oświadczenia przed notariuszem musimy pamiętać, aby sama czynność notarialna odbyła się w terminie 6 miesięcy. W przypadku wyboru drogi sądowej, wystarczające jest, aby w terminie 6 miesięcznym złożyć stosowny wniosek do sądu. Sam wniosek może być rozpoznany później, zgodnie z datą rozprawy wyznaczoną przez sąd.
Co się stanie, gdy nie odrzucę spadku w terminie?
Obecnie, brak złożenia jakiegokolwiek oświadczenia jest poczytywane jako przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że spadkobierca odpowiada za długi spadkowe do wysokości nabytego spadku. Jednak nawet takie rozwiązanie może przysporzyć spadkobiercy dużo kłopotów. Spadkobierca za każdym razem będzie bowiem musiał powoływać się na ograniczenie swojej odpowiedzialności w związku z nabyciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.
Jeżeli brak odrzucenia spadku jest wynikiem groźby lub błędu, spadkobierca ma prawo w terminie roku złożyć wniosek do sądu o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia takiego oświadczenia w terminie. Jednocześnie powinien złożyć na nowo odpowiednie oświadczenie w przedmiocie przyjęcia lub odrzucenia spadku.
Wykrycie nowych długów spadkowych?
Wykrycie nowych długów spadkowych może być traktowane jako błąd co do składu spadku. Spadkobierca będzie miał możliwość uchylić się od niezłożenia odpowiedniego oświadczenia o odrzuceniu spadku lub od złożenia oświadczenia o przyjęciu spadku zgodnie z opisaną wyżej procedurą.
Spadkobierca jednak powinien wykazać, że błąd wynika z okoliczności w pewnym sensie „niezawinionych”. Oczekuje się, że spadkobierca powinien zbadać na miarę swoich możliwości skład spadku w terminie 6-cio miesięcznym. Zwykła niestaranności czy niedbałość w tym zakresie może spotkać się z odmową uwzględnienia przez sąd wniosku o uchylenie się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia w terminie. Na szczęście istnieją pewne procedury badania składu majątku spadku. Do jednych z nich należy np. zlecenie komornikowi sporządzenia spisu inwentarza spadku.
Podsumowanie – odrzucenie spadku zadłużonego
Termin na odrzucenie spadku to 6 miesięcy od momentu dowiedzenia się, że dziedziczy się po określonym spadkodawcy. Wystarczające jest dokonanie w tym terminie czynności przed notariuszem bądź złożenie odpowiedniego wniosku do sądu. Należy przypilnować terminu i zbadać w tym czasie skład spadku, aby potem nie zostać zaskoczonym długami spadkowymi. Istnieje co prawda możliwość uchylenia się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia w terminie lub złożenia niezadowalającego oświadczenia, jednak to na spadkobiercy ciąży ciężar wykazania, że działał pod wpływem prawnie doniosłego błędu.
Potrzebujesz analizy Twojej sytuacji spadkowej? Skontaktuj się z naszą Kancelarią adwokacką w Krakowie.
Fotografia użytkownika Suzy Hazelwood z portalu pexels.com