Pokrzywdzeni przestępstwem mogą domagać się naprawienia szkody już w postępowaniu karnym. Jest to wygodna i tania alternatywa wobec dochodzenia roszczeń w postępowaniu cywilnym. W tym artykule podpowiem, jak to zrobić.
Obowiązek naprawienia szkody
Sąd karny w wyroku skazującym ma możliwość nałożenia na przestępcę obowiązku naprawienia szkody w całości lub części lub zapłaty zadośćuczynienia za doznaną krzywdę na rzecz pokrzywdzonych. Jeśli wyliczenie odpowiedniej kwoty za szkodę jest znacznie utrudnione, sąd może orzec nawiązkę w wysokości do 200 000 zł. Nawiązka także pełni rolę odszkodowania, jednak sąd ma w tym przypadku większą swobodę w wyborze odpowiedniej kwoty, podczas gdy obowiązek naprawienia szkody powinien być ściśle połączony z wysokością szkody. Szczegółowe zasady orzekania obowiązku naprawienia szkody reguluje art. 46 kodeksu karnego.
Wniosek pokrzywdzonego o naprawienie szkody
Jeśli pokrzywdzony złoży stosowny wniosek, sąd karny obligatoryjne orzeka o obowiązku naprawienia szkody, podczas gdy bez wniosku sąd może, ale nie musi tego robić. Zawsze zatem warto stosowny wniosek złożyć. Należy w nim wskazać, jakiej sumy pokrzywdzony się domaga, a ponadto uzasadnić, na czym polega szkoda oraz z czego wynika wysokość żądanej kwoty. W razie potrzeby należy dołączyć dowody np. dokumenty dotyczące kosztów naprawy rzeczy uszkodzonej w wyniku przestępstwa. Można także zgłosić żądanie zapłaty zadośćuczynienia za szkody niematerialne – np.za krzywdę i cierpienia związane ze śmiercią osoby najbliższej, za rozstrój zdrowia, za naruszenie dóbr osobistych. Wniosek można składać aż do zamknięcia przewodu sądowego – czyli praktycznie w toku całego postępowania aż do ostatniej rozprawy w sądzie I instancji. Przygotowanie odpowiedniego i kompletnego wniosku zwiększa szanse na uwzględnienie przez sąd całego żądania.
Korzyści ze złożenia wniosku
Wniosek o naprawienie szkody w postępowaniu karnym nie podlega opłacie. Pokrzywdzony nie ponosi odpowiedzialności finansowej w przypadku, kiedy sąd orzeknie sumę niższą niż żądana. Orzeczenie odszkodowania w postępowaniu karnym nie stoi na przeszkodzie dochodzeniu dalszej części roszczenia w postępowaniu cywilnym (zobacz art. 46 § 3 kodeksu karnego). Na pokrzywdzonym nie ciąży więc żadne ryzyko związane ze złożeniem wniosku o naprawienie szkody.
Jak egzekwować obowiązek naprawienia szkody
Wyrok karny w zakresie nałożonego obowiązku naprawienia szkody działa jak wyrok sądu cywilnego. Gdy sprawca nie chce spełnić świadczenia dobrowolnie, należy wystąpić o nadanie wyrokowi klauzuli wykonalności. Następnie, na podstawie wyroku zaopatrzonego w klauzulę wykonalności można już wszcząć postępowanie egzekucyjne.
Pokrzywdzony jest w szczególnie korzystnej sytuacji, jeżeli sprawca został skazany na karę pozbawienia wolności w zawieszeniu. Zgodnie z art. 78 § 2 kodeksu karnego Sąd może zarządzić wykonanie kary, jeżeli skazany w okresie próby rażąco narusza porządek prawny, w szczególności popełnił przestępstwo inne niż wymienione w § 1, nie uiścił grzywny albo uchyla się od wykonania nałożonych obowiązków lub od dozoru. Powyższe dotyczy także obowiązku naprawienia szkody. Groźba zarządzenia wykonania kary często motywuje sprawców do dobrowolnej spłaty.
Ryzyko postępowania cywilnego
Dochodzenie odszkodowania bądź zadośćuczynienia w postępowaniu cywilnym co do zasady wiąże się z ryzykiem finansowym. Pozew należy na początku opłacić i choć opłata jest w razie wygranej zwracana, konieczność jej wniesienia jest dla wielu poszkodowanych istotną barierą. W przypadku przegranej, np. w wyniku przeszacowania roszczenia lub trudności dowodowych, poszkodowany może zostać obciążony kosztami sądowymi przeciwnika.
Podsumowanie
Przepisy prawa karnego dają pokrzywdzonym przestępstwem możliwość dochodzenia naprawienia szkody bądź zadośćuczynienia już w samym postępowaniu karnym. Orzeczenie naprawienia szkody może być egzekwowane przez komornika tak jak każde inne roszczenie cywilne. Dodatkowo, gdy sąd orzekł karę w zawieszeniu, groźba zarządzenia wykonania kary zazwyczaj skutecznie motywuje sprawców do dobrowolnej zapłaty odszkodowania. Jest to więc co do zasady wygodna i tania droga uzyskania odszkodowania lub jego części.
__
Zdjęcie autorstwa EKATERINA BOLOVTSOVA z Pexels