Czy testament notarialny jest „ważniejszy” od własnoręcznego? W niniejszym artykule kontynuuję temat dziesięciu najpopularniejszych pytań o dziedziczeniu.
6. Jak długo ważny jest testament?
Testament nie ma żadnego terminu ważności. Jest on waży do czasu jego odwołania. To zaś może nastąpić zgodnie z art. 946 k.c. poprzez zniszczenie starego testamentu, pozbawienie go cech, od których należy jego ważność, dokonania w nim zmian, z których wynika wola jego odwołania, czy w końcu poprzez sporządzenie nowego testamentu.
7. Czy testament notarialny jest ważniejszy niż własnoręczny?
Nie. Kodeks cywilny nie przewiduje hierarchii ważności testamentów z uwagi na ich formę. Zarówno testament notarialny jak i testament własnoręczny jest tak samo ważny. Każdy następny testament zawierający nowe rozrządzenia sprzeczne ze starym testamentem prowadzi do odwołania starego testamentu. Jeśli więc ktoś sporządził testament notarialny, a chce zmienić swoją wolę, wystarczające jest np. sporządzenie nowego testamentu w formie własnoręcznej.
Niemniej jednak testament notarialny jest w pewnym sensie „bezpieczniejszy”. Notariusz musi upewnić się co do tożsamości swojego klienta. Dba także o to, aby testament był ważny, i odmówi sporządzenia czynności, jeśli klient znajduje się w stanie wyłączającym świadome bądź swobodne powzięcie decyzji (zobacz punkt 7).
Oryginał testamentu notarialnego jest przechowywany u notariusza (klienci dostają tzw. wypis), a w razie likwidacji kancelarii lub po upływie 10 lat, notariusz przekazuje go do archiwum ksiąg wieczystych sądu rejonowego. Nawet więc jeśli wypis testamentu, który dostał klient, się zagubi, można wystąpić po kolejny wypis.
8. Kiedy warto sporządzić testament notarialny?
Niektóre rozrządzenia testamentowe można uczynić jedynie w formie testamentu notarialnego, np. zapis windykacyjny. Gdy ktoś nie jest w stanie zachować formy własnoręcznej (np. nie umie lub nie może pisać), testament notarialny może być jedyną realną opcją. Testatorzy często decydują się na pomoc notariusza, gdyż czują się wtedy pewniej (zobacz punkt 7). Notariusz pomaga też nadać zamysłom testatora odpowiednią treść zgodną z prawem, oraz udziela przy czynności niezbędnych pouczeń.
Z drugiej strony testament nie wymaga posługiwania się wyszukanym językiem prawniczym, choć należy starać się wyrażać jednoznacznie. Art. 946 k.c. nakazuje przychylną interpretację pozostawionego testamentu, tak by jak najpełniej urzeczywistnić wolę spadkodawcy. Dodatkowo, obecność notariusza nie zawsze gwarantuje, że testament będzie ważny z uwagi na stan świadomości testatora. Pamiętajmy, że notariusz obserwuje swojego klienta tylko przez krótki czas i nie zna całego kontekstu sytuacyjnego.
9. Czy mogę w testamencie podzielić spadek pomiędzy spadkobierców?
W polskim prawie nie ma tak zwanych testamentów działowych. Spadek to całość praw i obowiązków spadkodawcy, a nie poszczególne przedmioty. Wola spadkodawcy może być ewentualną wskazówką w odrębnym postępowaniu o dział spadku. W celu przekazania określonych składników majątku można skorzystać z zapisu testamentowego („zwykłego”) bądź windykacyjnego. Osoby w ten sposób „obdarowane” nie są stricte spadkobiercami, a zapisobiercami. W przypadku zapisu testamentowego (zwykłego) przekazane przedmioty lub prawa nie przechodzą na zapisobiercę automatycznie. Spadkobierca musi dopiero wykonać zapis i np. przenieść własność rzeczy na zapisobiercę. Jeśli nie chce dokonać tego dobrowolnie, wykonania zapisu można dochodzić na drodze sądowej. Dodatkowo, jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku.
10. Czy mogę za pomocą testamentu skutecznie kierować życiem osobistym moich bliskich?
Znane z filmowych scenariuszy sytuacje, w których testator powołuje pewną osobę do spadku pod warunkiem zmiany ścieżki życiowej nie mają racji bytu w polskim porządku prawnym. Co więcej, taki warunek może doprowadzić aż do nieważności testamentu.
Zastrzeżenie warunku lub terminu, uczynione przy powołaniu spadkobiercy testamentowego, uważane jest za nieistniejące. Jeżeli z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez takiego zastrzeżenia spadkobierca nie zostałby powołany, powołanie spadkobiercy jest nieważne.
W pewnym zakresie testator może oddziaływać na swoich bliskich (jak i na inne osoby) za pomocą polecenia. Zgodnie bowiem z art. 982 kodeksu cywilnego Spadkodawca może w testamencie włożyć na spadkobiercę lub na zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie). Polecenie może nałożyć także zobowiązania niemajątkowe, moralne np. urządzenia pochówku w określony sposób, opieki nad zwierzątkiem domowym, pójścia na określony kierunek studiów. Polecenie kreuje jednak jedynie zobowiązanie naturalne (nie można ich dochodzić na drodze sądowej), zaś w ogólne nie można żądać wykonania polecenia, które ma na celu jedynie korzyść beneficjariusza (osoby na rzecz której jest uczynione polecenie).
Zapraszam do części pierwszej najpopularniejszych pytań o dziedziczeniu.
Więcej w temacie dziedziczenia przeczytają Państwo tutaj.
___
Zdjęcie autorstwa Pavel Danilyuk z Pexels